Rada miejska nie ma uprawnień do ustalania dopłat do wywozu nieczystości płynnych beczką asenizacyjną na terenie gminy

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE RIO - BS 3 / 2023

Uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie z dnia 21 lutego 2023 r., nr 858.25.2023

Rada gminy może podjąć uchwałę o dopłacie dla jednej, wybranych lub wszystkich taryfowych grup odbiorców usług, a dopłatę tę gmina przekazuje przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu. Z przepisów tej ustawy jednoznacznie wynika, że dotyczy ona odbiorców usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Przytoczony przepis delegacyjny nie uprawnia rady gminy do ustalania dopłat do wywozu nieczystości płynnych beczką asenizacyjną.

Tak wynika z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie, stwierdzającej nieważność uchwały rady miejskiej zmieniającej uchwałę w sprawie ustalenia dopłat dla zbiorowych grup odbiorców usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, wywozu nieczystości płynnych beczką asenizacyjną na terenie gminy, z powodu istotnego naruszenia przepisów art. 24 ust. 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej: u.z.z.w.o.ś.).
W badanej uchwale rada miejska wprowadziła dopłaty do usługi polegającej na wywozie nieczystości płynnych beczką asenizacyjną. W ocenie Kolegium takie postanowienia uchwały nie znajdują uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa, w szczególności w przepisach ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Z przepisów tej ustawy jednoznacznie wynika, że dotyczy ona odbiorców usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Przytoczony przepis delegacyjny nie uprawnia rady gminy do ustalania dopłat do wywozu nieczystości płynnych beczką asenizacyjną, albowiem tego typu usługi nie zostały objęte regulacjami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. – czytamy w rozstrzygnięciu nadzorczym Kolegium RIO w Lublinie.
Organ nadzoru, w uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego uchylającego badaną uchwałę, wskazał, że w tracie postępowania do Kolegium RIO w Lublinie skierowane zostały wyjaśnienia rady miejskiej oraz burmistrza, w którym wskazano, że „rada gminy posiada możliwość podjęcia uchwały w sprawie dopłat do usług komunalnych o ogólnym charakterze, pomimo iż norma prawna nie przewiduje wprost dopłat dla odbiorców usług wykonywanych przez inny podmiot niż przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne oraz w inny sposób niż za pośrednictwem sieci wodno-kanalizacyjnej”.
Jednak w ocenie Kolegium RIO w Lublinie z takim stanowiskiem nie sposób się zgodzić. „Władze samorządowe, tak jak inne o publicznym charakterze, winny działać na podstawie i w granicach obowiązującego prawa, które – w tym konkretnym przypadku – wyznaczone zostały zakresem przepisu delegacyjnego, zawartego we wskazanej w sentencji ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.” – czytamy w uchwale Kolegium RIO w Lublinie.

SPIS TREŚCI

Rada gminy nie może dowolnie lokować urządzeń fotowoltaicznych, jeśli obszary takie nie zostały wskazane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW - BS 3 / 2023

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Opolskiego z dnia 10 marca 2023 r., nr IN.VII.743.19.2023.AB

Fakt, że w dacie uchwalenia przez radę gminy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (dalej: studium)) nie istniał prawny obowiązek wyznaczenia w studium obszarów dla lokalizacji urządzeń fotowoltaicznych, nie oznacza, że w planie miejscowym opartym o takie studium rada gminy ma możliwość dowolnego lokowania takich urządzeń o nieograniczonej mocy.

Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Opolskiego, stwierdzającego częściową nieważność uchwały rady gminy w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy.
Badając tę uchwałę organ nadzoru stwierdził, że zgodnie z jej postanowieniami rada gminy dopuściła możliwość realizacji na obszarze planu instalacji odnawialnych źródeł energii: „farm fotowoltaicznych o wyższych mocach na terenach rolnych klas IV, V, VI oraz nieużytkach, a także na terenach usługowo-produkcyjnych odpowiednio do potrzeb inwestora” (§ 9 ust. 9 pkt 7), pomimo że obszary takie nie zostały uprzednio wskazane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Wojewoda Opolski stwierdził po pierwsze, że w badanej uchwale rada gminy dopuściła możliwość lokowania na terenie objętym planem farm fotowoltaicznych „o wyższych mocach”. Pojęcie, którym posłużyła się rada gminy, nie zostało nigdzie w przepisach prawa zdefiniowane. Dlatego, w ocenie organu nadzoru „uznać zatem należy, że plan nie dokonuje żadnych ograniczeń, co do zainstalowanej mocy przyszłych farm fotowoltaicznych, a to rodzi obowiązek po stronie organów gminy uprzedniego wskazania obszarów ich lokalizacji w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego”.
Jak bowiem wskazał Wojewoda Opolski, zgodnie z treścią art. 10 ust. 2a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej: u.p.z.p.): „Jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy zainstalowanej większej niż 500 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, w studium ustala się ich rozmieszczenie, z wyłączeniem:

• wolnostojących urządzeń fotowoltaicznych, o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1000 kW zlokalizowanych na gruntach rolnych stanowiących użytki rolne klas V, VI, VIz i nieużytki – w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne;
• urządzeń innych niż wolnostojące”.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewoda Opolski wskazał ponadto, że obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, przyjęte uchwałą z 25 lutego 2010 r., nie przewiduje żadnych obszarów dla lokalizacji urządzeń fotowoltaicznych. Jednak w ocenie organu nadzoru „fakt, że w dacie uchwalania tego aktu nie istniał prawny obowiązek wyznaczenia w studium takich obszarów, nie uzasadnia dokonanych w kontrolowanej uchwale lokalizacji farm fotowoltaicznych o nieograniczonej mocy. To rada gminy posiada wyłączne kompetencje do dokonywania zmian w polityce przestrzennej określonej w studium wraz ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rozwoju gminy, również prawnymi. I to rada gminy musi zadecydować o lokalizacji instalacji z odnawialnych źródeł energii zgodnie z art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – poprzez zmianę swojego studium, a dopiero potem dokonać ich lokalizacji na podstawie planu miejscowego”.

SPIS TREŚCI

Postanowienia uchwały rady gminy w sprawie planu miejscowego dla wsi nie mogą być wewnętrznie sprzeczne

ROZSTRZYGNIĘCIA NADZORCZE WOJEWODÓW - BS 3 / 2023

Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 6 kwietnia 2023 r., nr WNP-I.4131.76.2023.AK

Uchwała w sprawie planu miejscowego winna być sformułowana w sposób jasny, czytelny i jednoznaczny, a w swojej treści winna wyraźnie precyzować wszelkie kwestie, które normuje. Zamieszczanie w treści planu ustaleń wewnętrznie sprzecznych jest niedopuszczalne z punktu widzenia obowiązującego porządku prawnego i powoduje, że zamieszczane w planie normy prawa materialnego stają się w ten sposób niedookreślone.

Tak wynika z rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Mazowieckiego, stwierdzającego nieważność części postanowień uchwały rady gminy, w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy dla wsi.
Stosownie do zapisów art. 14 ust. 8 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej: u.p.z.p.), miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego, uchwalanym zgodnie z art. 20 ust. 1 u.p.z.p., przez organ stanowiący gminy, tj. radę gminy. Zasady sporządzania aktu planistycznego dotyczą problematyki merytorycznej, która związana jest ze sporządzeniem aktu planistycznego, a więc jego zawartością. Zawartość aktu planistycznego określona została w art. 15 u.p.z.p. O tym, jakie postanowienia miejscowego planu obligatoryjnie (obowiązkowo) powinny się znaleźć w jego treści mówi art. 15 ust. 2 u.p.z.p. Przepis ten wskazuje m.in., że w planie miejscowym określa się obowiązkowo zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Natomiast obowiązkiem organu nadzoru jest badanie zgodności uchwały ze stanem prawnym, obowiązującym w dacie podjęcia przez radę gminy uchwały i w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa, do podjęcia interwencji stosownej do posiadanych kompetencji w tym zakresie.
Wojewoda wskazał, że w § 7 pkt 6 badanej uchwały rada gminy wprowadziła zakaz lokalizowania obiektów służących do obsługi produkcji rolnej, w tym między innymi ferm hodowlanych, ubojni oraz ferm zwierząt futerkowych. Natomiast w § 7 pkt 7 uchwały ustalono „maksymalną wielkość chowu lub hodowli zwierząt 39 DJP w jednym gospodarstwie rolnym”. W ocenie organu nadzoru rada gminy z jednej strony zakazała lokalizowania obiektów służących do obsługi produkcji rolnej, z drugiej zaś ustaliła możliwość ich lokalizowania, dopuszczając możliwość chowu lub hodowli zwierząt w ramach jednego gospodarstwa rolnego. W ocenie wojewody oznacza to, że „przy podejmowaniu przedmiotowej uchwały, doszło do powstania ewidentnej, wewnętrznej sprzeczności pomiędzy zapisami części tekstowej planu miejscowego.”
Organ nadzoru podkreślił, że określenie zasad ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, o których mowa w art. 15 ust. 2 pkt 3 u.p.z.p. należy do jednych z zasadniczych instrumentów kształtowania ładu przestrzennego na danym terenie. Dlatego też zamieszczanie w treści planu ustaleń wewnętrznie sprzecznych jest niedopuszczalne z punktu widzenia obowiązującego porządku prawnego.
–„Plan miejscowy jest narzędziem służącym do pogodzenia interesów obywateli, wspólnot samorządowych i państwa w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele i ustalenia zasad ich zagospodarowania. Uchwała w sprawie planu miejscowego winna być zatem sformułowana w sposób jasny, czytelny i jednoznaczny, a w swojej treści winna wyraźnie precyzować wszelkie kwestie, które normuje. Biorąc pod uwagę powyższe niezbędnym jest stwierdzenie nieważności ustaleń, o których mowa, w celu doprowadzenia do wewnętrznej spójności aktu prawa miejscowego, w takim zakresie, by ustalenia planistyczne spełniały wymogi wynikające z przytoczonych powyżej przepisów u.p.z.p. oraz rozporządzenia w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.” – podkreślił wojewoda.

SPIS TREŚCI

Rozwój gospodarki cyfrowej szansą dla wsi i małych miasteczek

POLSKA BEZGOTÓWKOWA

Dane Światowej Organizacji Zdrowia pokazują, że do 2050 roku liczba ludności na świecie podwoi się, a 66% całej populacji zamieszka w miastach. Bez inwestycji w infrastrukturę cyfrową problem wyludniania się wsi i małych miasteczek będzie się znacząco pogłębiał. Jednym z priorytetów, który wpłynie na zatrzymanie depopulacji oraz wzrost atrakcyjności tych terenów, jest zapewnienie ich mieszkańcom dostępu do nowoczesnej infrastruktury cyfrowej.

TYLKO W LATACH 2011-2021 SPOŚRÓD PRAWIE

2,5 tys. polskich gmin aż w 1,9 tys. nastąpił spadek liczby stałych mieszkańców. W ponad 700 gminach ten ubytek przekroczył 10% – wynika z danych GUS. Najszybciej wyludniają się małe miasteczka i tereny wiejskie i to one już teraz walczą o każdego mieszkańca. Idea smart village ma bardzo istotne znaczenie dla rozwoju obszarów wiejskich. Jednym z priorytetów wzrostu ich atrakcyjności jest dostęp do elementarnej infrastruktury, m.in. Internetu światłowodowego i technologii płatniczych, które pozwolą mieszkańcom na swobodne korzystanie ze zdalnych usług i rozrywki online.
– Praca, nauka zdalna, telemedycyna, e-administracja i wszelkie rozwiązania dostępne online otworzyły przed mieszkańcami wsi i małych miejscowości zupełnie nowe możliwości – pozwoliły na korzystanie z uroków życia w spokojnym i tańszym ekonomicznie miejscu, nie rezygnując przy tym z dobrodziejstw wielkich miast. Jednak dane NIK pokazują, że ok. 13% ogółu mieszkańców Polski jest poza zasięgiem gospodarki cyfrowej – osoby te nie dokonują np. transakcji elektronicznych ani zakupów przez Internet. Z badań prof. Polasika dla Fundacji Polska Bezgotówkowa wynika natomiast, że ok. 16% osób jest nieubankowionych – czyli nie posiadają konta bankowego / ROR. Przeważająca większość tej grupy obejmuje osoby starsze oraz mieszkańców terenów wiejskich i małych miasteczek, a czynnikami wpływającymi na ich wykluczenie jest brak dostępu do infrastruktury w miejscu zamieszkania oraz niski poziom kompetencji cyfrowych – mówi Zbigniew Wiśniewski, wiceprezes zarządu Fundacji Polska Bezgotówkowa.
Problem ten dostrzega również Komisja Europejska, która opracowała dziesięć wspólnych celów wizji rozwoju obszarów wiejskich UE, nakreślając kierunek ich rozwoju do 2040 r. Jeden z punktów dotyczy innowacji cyfrowych i zapewnienia mieszkańcom równego dostępu do nowych technologii oraz powszechnej znajomości umiejętności cyfrowych, co potwierdza wpływ gospodarki cyfrowej na rozwój tych terenów.
– Fundacja Polska Bezgotówkowa istotnie wspiera realizację tych celów. Beneficjentami naszego programu są właściciele mikro i małych firm oraz mieszkańcy wsi i małych miejscowości. Przedsiębiorcy, w ramach programu, otrzymują terminale płatnicze na preferencyjnych warunkach finansowych, dzięki czemu mogą rozwijać swoje biznesy. Mieszkańcy natomiast zyskują opcje wyboru metod płatniczych. Nasze działania skupiają się również na edukacji. Wyjaśniamy np. jak korzystać z płatności bezgotówkowych, czy z bankowości online. Stymulujemy rozwój szeroko pojętych kompetencji cyfrowych, bo wiemy, jak istotne znaczenie mają w procesie wyrównywania szans społecznych – dodaje Zbigniew Wiśniewski z Fundacji Polska Bezgotówkowa.

SPIS TREŚCI

Systemy ITS w modelu Chmurowym – dlaczego tak atrakcyjne dla miasteczek

POLITYKA ZAKUPOWA PAŃSTWA

Systemy ITS są kojarzone ze skomplikowanymi przetargami organizowanymi przez duże miasta – czy tak musi być? Niekoniecznie, jeżeli Zamawiający zdecyduje się na model Chmurowy (SaaS).

Zalety modelu Chmurowego (SaaS):

• niski koszt implementacji – brak konieczności zakupu licencji oraz budowy zaplecza IT i jego utrzymania;
• proste postępowania przetargowe – Zamawiający skupia się na opisaniu pożądanej funkcjonalności, a nie szczegółów technicznych;
• brak konieczności budowy centrum monitoringu i zatrudniania operatorów – automatyka systemów, możliwość outsourcingu centrum monitorowania;

Chmura (SaaS) to rekomendowane przez Radę Ministrów rozwiązania określone w Polityce Zakupowej Państwa.
Systemy ITS to szeroko pojęte oprogramowania do zarządzania urządzeniami Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (BRD). Do tej pory wdrażane były głównie w dużych miastach. Zamawiający, w ramach budowy systemu, budował sieć światłowodową na terenie miasta, serwerownie i centrum sterowania – czyli całe zaplecze IT. Dodatkowo wykupywał licencję na oprogramowanie systemu ITS.
Jeżeli system był wdrażany w mieście posiadającym kilkadziesiąt czy kilkaset skrzyżowań z sygnalizacją świetlną, koszty systemu per skrzyżowanie były stosunkowo niskie – natomiast budowa takiego systemu dla miasteczka posiadającego między 20-30 skrzyżowań była per skrzyżowanie bardzo wysoka – więc miasteczka często rezygnowały z takiego systemu.
W modelu SaaS sprawa wygląda zupełnie inaczej. Opłaty związane są z działaniem konkretnej funkcjonalności per urządzenie. Dzięki temu Zamawiającego nie interesują koszty infrastruktury IT i jej późniejszego utrzymania. Płaci za działanie konkretnych funkcji systemu na konkretnych urządzeniach.
Powyżej opisane zasady wdrażania systemów ITS mają też dodatkową zaletę – skoro Zamawiający nie buduje infrastruktury IT czy centrum sterowania ruchem, nie musi ich opisywać w postępowaniu, co znacznie ułatwia jego przygotowanie.
Do tej pory przygotowanie postępowania na system IT wiązało się ze wskazaniem specyfikacji serwerowni, serwerów, routerów, przełączników, ekranów, komputerów itp. Często takie wskazanie promowało konkretnego wykonawcę/dostawcę, co automatycznie powodowało wzrost cen. W przypadku modelu SaaS Zamawiający musi opisać jaką funkcjonalność chce uzyskać, a za całą resztę odpowiada wykonawca i to on optymalizuje koszty.
W miasteczkach nieposiadających Wydziału Inżynierii Ruchu często występuję problem z obsługą usterek zgłaszanych przez mieszkańców – nie wiadomo kto ma je przyjmować i „co z nimi dalej robić”. W ramach modelu SaaS dostępne jest oprogramowanie wspomagające utrzymanie infrastruktury, a także całodobowe centrum monitoringu – na sygnalizacji, szlabanie czy znaku VMS znajduje się numer, który łączy mieszkańca z całodobowym centrum monitoringu. Operator dysponuje procedurami i wie jak takie zgłoszenie obsłużyć, tzn. czy przekazać je do firmy utrzymaniowej, czy zgłosić jako usterkę gwarancyjną, czy też rozesłać zapytania ofertowe do firm, które są w stanie usunąć usterkę. Po wszystkim tworzony jest raport, a Zamawiający ma bieżącą informację „co dzieje się na mieście”. Oprogramowanie wspomagające utrzymanie pomaga Zamawiającemu egzekwować umowy utrzymaniowe i gwarancje oraz wspiera firmę wykonującą utrzymanie BRD. Cel to podnieść jakość utrzymania przy obniżeniu jego kosztów.
Wdrażaniu rozwiązań w modelu SaaS sprzyja także Uchwała nr 6 Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2022 r. w sprawie przyjęcia Polityki zakupowej państwa. Zgodnie z jej zapisami Zamawiający zobowiązany jest:

• tam gdzie to możliwe wymagać korzystania przez wykonawców z usług chmurowych przy określaniu przedmiotu zamówienia, aby zmusić wykonawców do konkurowania o zamówienie innowacyjnością, skalowalnością i elastycznością;
• ewentualnie, premiować korzystanie z usług chmurowych przez odpowiednie formułowanie kryteriów oceny ofert.
• Wydaje się więc, że Chmura to przyszłość systemów ITS.

SPIS TREŚCI

Skuteczność doręczenia wójtowi wezwania do złożenia oświadczenia majątkowego

SĄDY O SAMORZĄDACH

Wyrok Naczelnego Sądy Administracyjnego z dnia 12 sierpnia 2016 r., sygn. akt II OSK 1237/16

W sytuacji, gdy kwestie sposobu dostarczenia wójtowi wezwania do złożenia oświadczenia majątkowego w dodatkowym terminie nie są ustawowo określone, dostarczenie wezwania może nastąpić na adres urzędu gminy, bezpośrednio na ręce wójta lub upoważnionego do odbioru jego korespondencji pracownika, ale także na adres domowy, z tym że musi ono być skuteczne.

Taki wniosek płynie z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, oddalającego skargę kasacyjną Wojewody Opolskiego w sprawie dotyczącej wygaśnięcia mandatu wójta, z powodu niezłożenia w terminie oświadczenia majątkowego.
Wniesiona przez Wojewodę Opolskiego skarga kasacyjna dotyczyła wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu (sygn. akt II SA/Op 573/15), w którym Sąd I instancji uchylił rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Opolskiego (nr NK.III.4131.7.2.2015.AP) w przedmiocie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta.
Wojewoda Opolski uchylonym rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził wygaśnięcie mandatu wójta, w związku z bezskutecznym upływem terminu 30 dni od wezwania wójta przez radę gminy do złożenia oświadczenia majątkowego w dodatkowym, wyznaczonym terminie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu, uchylając to rozstrzygnięcie nadzorcze wskazał, że obowiązek złożenia przez wójta gminy oświadczenia majątkowego wynika z przepisu art. 24h ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Art. 24h ust. 1 u.s.g. stanowi, że wójt jest obowiązany do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Wójt składa pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia złożenia ślubowania. Do pierwszego oświadczenia wójt jest obowiązany załączyć informację o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli taką działalność prowadził przed dniem wyboru. Kolejne oświadczenia majątkowe składa wójt co roku do dnia 30 kwietnia, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, oraz na 2 miesiące przed upływem kadencji (art. 24h ust. 4 u.s.g.). Jeżeli terminy określone w ust. 4 nie zostaną dotrzymane odpowiednio, wojewoda, w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa wójta, który nie złożył oświadczenia (w pierwszym, ustawowym terminie) do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy czternastodniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania (art. 24h ust. 5a u.s.g.).
WSA w Opolu wskazał, że w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, iż wójt nie złożył oświadczenia o stanie majątkowym za poprzedni rok w terminie do dnia 30 kwietnia następnego roku, stąd też wojewoda skierował do niego pismo. Z ustaleń WSA w Opolu wynikało także, że wójt nadał oświadczenie o stanie majątkowym w dniu 28 maja.
W ocenie Sądu I instancji, zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i ustalenia, czy Wojewoda Opolski miał prawo wydać rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające, że mandat wójta wygasł z powodu niezłożenia w terminie oświadczenia majątkowego, miało ustalenie, w jakiej dacie zostało skutecznie dostarczone skarżącemu wezwanie z dnia 6 maja. Sąd przypomniał, że w dniu 11 maja doszło do odebrania wezwania wojewody adresowanego imiennie do skarżącego z dodatkowym oznaczeniem funkcji – wójt gminy, na adres urzędu gminy. Odbioru tej korespondencji dokonał pracownik urzędu gminy uprawniony do odbioru korespondencji kierowanej do wójta, jako organu gminy. Jednak w ocenie Sądu I instancji nie oznacza to wcale, że to wezwanie zostało wójtowi skutecznie dostarczone.
W ocenie WSA w Opolu skuteczne dostarczenie wezwania, o którym mowa w art. 24h ust. 5a u.s.g. wiąże się z faktycznym i rzeczywistym dotarciem pisma do adresata, który posiada realną, a nie hipotetyczną możliwość zapoznania się z jego treścią. W ocenie Sądu, skoro pracownik urzędu nie miał realnej możliwości dostarczenia skarżącemu w dniu 11 maja odebranej korespondencji adresowanej do skarżącego, a to wobec nieobecności wójta w urzędzie i uczynił to dopiero w dniu 15 maja, to dopiero ten dzień uznać należy za dzień skutecznego dostarczenia wezwania Wojewody z dnia 6 maja. Stąd też, w ocenie Sądu I instancji, dodatkowo zakreślony przez Wojewodę 14-dniowy termin do złożenia oświadczenia majątkowego upływał z dniem 29 maja, a nie z dniem 25 maja. Tym samym nadanie przez skarżącego w dniu 28 maja oświadczenia majątkowego dokonane zostało z zachowaniem dodatkowo wyznaczonego terminu.
Stanowisko WSA w Opolu podzielił Naczelny Sąd Administracyjny, oddalając skargę kasacyjną wojewody wniesioną od orzeczenia Sądu I instancji. W uzasadnieniu swojego orzeczenia NSA podkreślił, że termin „skuteczne dostarczenie wezwania”, którym posługuje się ustawa o samorządzie gminnym w art. 24h ust. 5a, nie jest jasny i nastręcza problemy interpretacyjne. – Wskazana regulacja jest rozwiązaniem szczególnym i w piśmiennictwie i orzecznictwie różnie rozumianym. Wyrażane jest stanowisko, że przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (w szczególności te mówiące o doręczeniach) nie mają zastosowania do „skutecznego dostarczania wezwania”, o którym mowa w art. 24h ust. 5a u.s.g. – wskazywał NSA. – Skuteczne dostarczenie wezwania ma zatem miejsce wtedy gdy dotrze ono do zobowiązanego w taki sposób by mógł on zapoznać się z jego treścią.
Jednocześnie, jak zauważył NSA, wyrażany jest także inny pogląd, zgodnie z którym do „skutecznego doręczenia wezwania” należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego o doręczeniach. Jednak w ocenie NSA to stanowisko nie uwzględnia odmienności regulacji zawartej w art. 24h ust.5a u.s.g.
– W rozpoznawanej sprawie wezwanie było dostarczone do urzędu gminy, w którym odebrał je upoważniony pracownik. Takie dostarczenie wezwania byłoby skuteczne, gdyby wójt miał w tym dniu możliwość zapoznania się z jego treścią, realną a nie hipotetyczną. Tak jednak nie było, z uwagi na przebywanie poza urzędem, wójt odebrał wezwanie później i zmieścił się tym samym w wyznaczonym dodatkowym terminie, który w tej sytuacji upłynął w dniu 29 maja. – podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny.

oprac. Jakub Gortyński

SPIS TREŚCI

Uzasadnienie obniżenia wynagrodzenia wójta, burmistrza, prezydenta miasta

SĄDY O SAMORZĄDACH

Wyrok Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 25 listopada 2022 r., sygn. akt IV P 22/22

W niniejszej sprawie nie doszło do nierównego traktowania powoda w sensie przewidzianym przez Kodeks pracy, a obniżenie wynagrodzenia mieściło się w granicach ustawowych. Specyfika gminy, natury jej mieszkańców była powodowi znana. To ta społeczność wyłoniła go na wójta, a ten podjął ryzyko współpracy z takimi właśnie wyborcami, których sposób myślenia i postrzegania pracy wójta doprowadził do obniżenia mu wynagrodzenia.

Tak wynika z wyroku Sądy Rejonowego w Świdnicy, oddalającego powództwo wójta gminy o odszkodowanie z tytułu naruszenia zasad równego traktowania. We wniesionym pozwie wójt gminy domagał się odszkodowania z tytułu naruszenia zasad równego traktowania oraz niezgodnego z prawem obniżania wynagrodzenia powoda przez radę gminy. Powód w pozwie wskazał, iż w związku z podjęciem przez radę gminy uchwały, bezprawnie obniżono mu wynagrodzenie. Wskazał również, iż podstawą takiej decyzji w jego ocenie były przekonania polityczne, co stanowiło przejaw dyskryminacji bezpośredniej.
Strona pozwana wniosła o oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych. Ponadto strona pozwana wskazała, iż kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie miał fakt, iż przywołana przez powoda uchwała nie została uchylona, ani nie stwierdzono jej nieważności w trybie administracyjnym, ani w trybie nadzoru w ramach uprawnień własnych organu nadzoru nie została również zaskarżona przez organ nadzoru do sądu administracyjnego. Strona pozwana podkreśliła, iż zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym, do wyłącznej kompetencji rady gminy należy kształtowanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, wobec czego według strony pozwanej uchwała była zgodna z prawem, bowiem pozwana wskazała, iż ewentualna zmiana wynagrodzenia mogła nastąpić w granicach obowiązujących przepisami prawa stawek minimalnych i maksymalnych oraz wynagrodzeń wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Po rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w Świdnicy powództwo oddalił. Sąd Rejonowy wskazał, że z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż obniżenie wynagrodzenia powodowi nie wiązało się z żadną jego osobistą cechą, z powodem jako osobą, jego przekonaniami politycznymi, płcią, rasą, religią czy jakąkolwiek cechą charakteru, ideologią czy światopoglądem. Obniżenie to dotyczyło powoda jako wójta i było związane ze sposobem zarządzania (polityką) wobec gminy. A zatem nie można przyjąć, iż zaszły okoliczności objęte ochroną kodeksu pracy. Wynagrodzenie obniżył powodowi podmiot uprawniony na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym. Rada gminy jest bowiem uprawniona do oceny jakości pracy świadczonej przez wójta na podstawie art. 4 pkt 1 ustawy z 2008 r. o pracownikach samorządowych. W tym zakresie kontrola sądu pracy jest ograniczona do funkcji gwarancyjnej przepisów płacowych, a więc do oceny, czy ustalone na nowo wynagrodzenie mieści się w granicach bezwzględnie obowiązujących przepisów, w tym przypadku stawek minimalnych i maksymalnych i wysokości wynagrodzeń, wynikających z rozporządzenia rady ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagrodzenia pracowników samorządowych, wydanego w oparciu o art. 37 ustawy o pracownikach samorządowych oraz do kontroli, czy nie doszło do dyskryminacji oraz nierównego traktowania pracowników w zatrudnieniu.
Sąd Rejonowy w Świdnicy wskazał ponadto w uzasadnieniu swojego orzeczenia, że specyfika gminy, natury jej mieszkańców była powodowi znana, to ta społeczność wyłoniła go na wójta, a ten podjął ryzyko współpracy z takimi właśnie wyborcami, których sposób myślenia i postrzegania pracy wójta doprowadził do obniżenia mu wynagrodzenia. Przy czym jednoznacznie wszyscy świadkowie podkreślili, iż nie była to ocena wójta jako osoby. Co do świadków wskazanych w uzasadnieniu SO, jako mających potwierdzać względy polityczne obniżenia wynagrodzenia powoda, ustalono, iż przez politykę wszyscy zeznający rozumieli sposób zarządzania gminą. Wszyscy też potwierdzili, że obniżenie nie miało charakteru osobistego.

SPIS TREŚCI

Rozporządzenie MBP – nowe obowiązki i faktyczny termin ich wejścia w życie

ANALIZY SAMORZĄDOWE

24 stycznia 2023 r. formalnie weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 28 grudnia 2022 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych (Dz.U. 2023 poz. 56; dalej jako: „rozporządzenie MBP”). Liczne wątpliwości budziły i w dalszym ciągu budzą krótkie vacatio legis oraz pominięcie przez prawodawcę w rozporządzeniu przepisów przejściowych dla podmiotów działających w oparciu o pozwolenie zintegrowane, przy jednoczesnym ustanowieniu terminu na dostosowanie dla pozostałych instalacji do dnia 1 stycznia 2024 r.

W konsekwencji, przedmiotem dyskusji jest kwestia tego, w jakim terminie nowe regulacje wynikające z rozporządzenia zobowiązują podmioty, działające w oparciu o pozwolenie zintegrowane, do dostosowania się do nowych wymogów, w szczególności zaś, czy uzasadniona jest obawa przyjęcia przez organy ochrony środowiska stanowiska, jakoby termin faktycznego dostosowania instalacji do wymagań rozporządzenia zrównany został z terminem formalnego wejścia w życie jego przepisów.

PRZEPISY ROZPORZĄDZENIA MBP – NOWE OBOWIĄZKI

Przyjęte regulacje określają wymagania dla instalacji, w których prowadzony jest proces mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych („proces MBP”) oraz dla samego procesu i powstających w jego efekcie odpadów. Przepisy § 3 ust. 4 i § 4 ust. 1 ustanawiają obowiązek prowadzenia rozładunku i przetwarzania odpadów komunalnych w obiektach zamkniętych. Wraz z wejściem w życie rozporządzenia MBP ograniczony został katalog odpadów dopuszczonych do wytwarzania odpadów powstających w procesie mechanicznego przetwarzania (§ 4 ust. 5) oraz wprowadzono szczegółowe warunki w zakresie czasu, frakcji i parametrów fizycznych prowadzenia procesów biologicznych, określone w § 5–7. Dodatkowo, stosownie do § 10, w odniesieniu do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego, do prowadzenia procesów MBP stosuje się konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT).

WĄTPLIWOŚCI INTERPRETACYJNE – STANOWISKO PRAWODAWCY

Wątpliwości interpretacyjne, co do terminu na dostosowanie pozwoleń zintegrowanych, zgłaszane były już na etapie prac legislacyjnych. W 2020 roku, w toku prac nad wcześniejszą wersją projektu rozporządzenia, w odpowiedzi na postulat sugerujący wyznaczenie przynajmniej 24-miesięcznego terminu na dostosowanie techniczne zakładów oraz 12-miesięcznego terminu na wdrożenie zmian administracyjnych wprost wskazano, że: „Prawomocne decyzje administracyjne wydane przed wejściem w życie przepisów tego rozporządzenia stanowią prawa nabyte podmiotów i nie mogą być zabrane przepisami rangi rozporządzenia, dlatego, co do zasady, zachowują ważność na czas, na jaki zostały wydane”. W podobnym tonie – choć mniej bezpośrednio – Ministerstwo Klimatu i Środowiska odpowiedziało na zgłoszoną w toku uzgodnień resortowych projektu rozporządzenia MBP wątpliwość, w zakresie braku przepisów przejściowych w kontekście krótkiego vacatio legis. Podkreślono wówczas, że: „W przypadku instalacji, które nie spełniają tych wymagań, dłuższy okres na dostosowanie będzie mógł być określony w indywidualnych decyzjach administracyjnych, wydawanych przez organy dla tych instalacji”. Oznacza to, że prawodawca świadomie i celowo odstąpił od uchwalania przepisów przejściowych, zakładając utrzymanie w mocy obowiązujących pozwoleń, w tym wynikających z nich praw i obowiązków.
Powyższe potwierdza odpowiedź Ministerstwa Klimatu i Środowiska z 20 marca 2023 r. na interpelację K9INT38787 w sprawie rozporządzenia MBP, zgodnie z którą: „Przywołane powyżej decyzje zostały wydane podmiotom – posiadaczom odpadów. Decyzje te, uzyskując przymiot ostateczności, powodują, że dany posiadacz odpadów – w tym prowadzący instalację MBP – Strona – korzysta z tzw. ochrony praw nabytych wynikających z decyzji administracyjnej. (…) Zatem posiadacze odpadów mogą nadal prowadzić instalacje na warunkach określnych w danej w/w ostatecznej decyzji administracyjnej”. Zaprezentowane stanowisko słusznie odwołuje się do zasady ochrony praw nabytych, choć nie jest ona jedyną przesłanką przemawiającą za przyjęciem takiej interpretacji przepisów.

STUDIUM ORZECZNICTWA I ZASAD ADMINISTRACYJNYCH

Jedną z podstawowych zasad funkcjonujących w polskim systemie prawnym jest ochrona praw nabytych, której realizacji służy zasada trwałości decyzji ostatecznych. Zakłada ona, że zmiana, uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji, która stała się ostateczna, może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych. W orzecznictwie sądów administracyjnych sformułowano pogląd, zgodnie z którym: „Decyzji ostatecznej służy tzw. domniemanie legalności, które oznacza, że jest ona ważna i powinna być wykonywana dopóty, dopóki nie zostanie zmieniona, uchylona lub nie zostanie stwierdzona jej nieważność przez właściwy organ i z zachowaniem przepisanego trybu postępowania. (…) Do czasu, kiedy właściwy organ nie stwierdzi nieważności tej decyzji, może być ona wykonana nawet przy zastosowaniu środków przymusu państwowego w trybie egzekucji administracyjnej” (np. wyrok NSA z 10 września 2014 r., sygn. akt I OSK 229/13).
Przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2022 r. poz. 2556, dalej jako: u.p.o.ś.) ustanawiają takie regulacje szczególne, pozwalające na cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia zintegrowanego bez odszkodowania, jeżeli przepisy dotyczące ochrony środowiska zmieniły się w stopniu uniemożliwiającym emisję lub korzystanie ze środowiska na warunkach określonych w pozwoleniu (art. 195 ust. 1 pkt 2 u.p.o.ś.) oraz przewidujące obligatoryjne dokonanie analizy pozwolenia zintegrowanego przez właściwe do jego wydania organy, jeżeli wynika to z potrzeby dostosowania eksploatacji instalacji do zmian przepisów o ochronie środowiska (art. 216 ust. 1 pkt 3 u.p.o.ś.). Zakreślone w ten sposób kryteria wzruszalności wydanych pozwoleń zintegrowanych uwzględniają zarówno realizację zasady ochrony praw nabytych, jak i zasadę trwałości decyzji ostatecznych.
Ponadto, w sytuacji odwrotnej, czyli liberalizacji przepisów nowo uchwalonym aktem prawnym, orzecznictwo wywodziło, że: „Uchylenie z mocy prawa przepisów rozporządzenia, nie oznacza, że przestają obowiązywać decyzje czy inne akty administracyjne wydane na podstawie tych przepisów w okresie ich obowiązywania, o ile z odpowiednich przepisów intertemporalnych ustawy czy rozporządzenia uchylających uprzednio regulację, wyraźnie to nie wynika” (wyrok NSA z 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt II OSK 2377/11).
Podsumowując, pogląd konsekwentnie wyrażany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, choć niebędący wiążącą organy inspekcji ochrony środowiska wykładnią prawa, znajduje potwierdzenie w ogólnych zasadach prawa administracyjnego i orzecznictwie. Pozwolenia zintegrowane, wydane przed wejściem w życie rozporządzenia MBP, zachowują ważność po 24 stycznia 2023 r. i dopiero wydanie decyzji zmieniającej służyć będzie dostosowaniu pozwolenia zintegrowanego do nowych regulacji. Do tego czasu w stosunku do tych podmiotów przepisy rozporządzenia MBP nie znajdą zastosowania jako odrębnego źródła obowiązków.

Daniel Chojnacki
partner, radca prawny

Klaudia Skubiszak
associate, aplikanta radcowska
Zespół Ochrony Środowiska
Domański Zakrzewski Palinka sp.k.

SPIS TREŚCI

Wyniki budżetów gmin, miast, powiatów i województw – kryzys finansów miejskich

ANALIZY SAMORZĄDOWE

Rok 2022 dla wszystkich kategorii samorządów zakończył się wynikami budżetów gorszymi niż w 2021 r. Jedynym pozytywnym elementem jest bardzo znaczący wzrost wydatków majątkowych, nominalnie o 1/4. W cenach bieżących nadwyżka operacyjna spadła o ponad 1/4, a w cenach stałych nawet o ponad 1/3. Głębokość tego spadku w samorządach miejskich – gminach miejskich i miastach na prawach powiatu – jest alarmująca.

DOCHODY

Łączne dochody ogółem wszystkich JST były w 2022 r. wyższe o 12,3 mld zł i 3,7%, niż w 2021 r. Przy wzroście cen rok do roku w wysokości 14,4% oznacza to, że realna wartość dochodów spadła w stosunku do poprzedniego roku niemal o 10%.
Dochody bieżące były wyższe niż w 2021 r. o 15 mld zł (5%), czyli także bardzo znacząco poniżej poziomu inflacji. Dochody majątkowe były niższe, niż w poprzednim roku, przy czym właściwie nie z powodu spadku w 2022 r. dochodów z regularnych źródeł, a przekazania w 2021 r. gminom nadzwyczajnych środków na inwestycje wodno-kanalizacyjne (4 mld zł).

Za dochodami stosunkowo niewiele różniącymi się wysokością od tych sprzed roku, stoi kilka zjawisk o dużych wymiarach finansowych:

• potężny ubytek dochodów z udziałów we wpływach z PIT. Odpowiednio do znacznie wyższego niż zakładano poziomu inflacji, utrata potencjalnych dochodów z tego źródła była stanowczo wyższa, niż to prognozował rząd, składając do sejmu projekty ustaw wprowadzające zmiany w PIT (przede wszystkim podniesienie kwoty wolnej od podatku oraz poszerzenie dostępu do PIT płaconego w formie ryczałtu);
• częściowe wyrównanie tego ubytku poprzez nadzwyczajne transfery w ostatnim kwartale roku, nazwane „dodatkowymi dochodami z tytułu udziałów we wpływach z PIT”. W istocie z 13,7 mld zł – 7,8 mld zł to przyspieszona subwencja rozwojowa, jaką JST miały otrzymać w 2023 r. Faktycznie dodatkowe 5,9 mld zł rozdzielono według dziwacznej formuły, preferującej – niezależnie od wysokości ich dochodów – jednostki o mniejszej liczbie ludności, a całkowicie wykluczającej miasta na prawach powiatu;
• przekazanie samorządom łącznie 7 mld zł na wydatki na uchodźców z Ukrainy (tzw. Fundusz Pomocy);
• bardzo wysoki wzrost dotacji z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 o charakterze nieinwestycyjnym (1,1 mld zł w 2021 r. i 14,1 mld zł w 2022 r.). Tu mieszczą się nadzwyczajne wydatki o charakterze socjalnym, związane z inflacją;
• przejęcie w trakcie roku przez ZUS wypłaty świadczenia 500+ i związana z tym obniżka łącznych dochodów (i wydatków) jednostek gminnych – w tym miast na prawach powiatu – o 23,5 mld zł.

WYDATKI

Łączne wydatki ogółem wszystkich JST wzrosły w stosunku do 2021 r. o 37,9 mld zł (12%). Bardzo znacząco wzrosły wydatki majątkowe – o 13 mld zł i nieco ponad 1/4 w stosunku do 2021 r., osiągając nominalnie rekordową wielkość niemal 65 mld zł.
Wydatki bieżące zwiększyły się łącznie o 24,9 mld zł (9,4%), poniżej poziomu inflacji, ale bardzo wyraźnie powyżej wzrostu dochodów bieżących – nie tylko procentowo (o 4,4 pkt. proc.), ale i kwotowo (o 9,8 mld zł).
Bliższą analizę zmian w zakresie wydatków bieżących przedstawiam w następnym tekście „Wzrost kosztów działalności samorządu terytorialnego w 2022 r.”

Bilans

W efekcie większego wzrostu wydatków, niż dochodów bieżących, liczona zbiorczo łączna nadwyżka operacyjna budżetów JST była w 2022 r. o 9,8 mld zł (26,8%) niższa niż w 2021 r. O ile w 2021 r. zbiorcza nadwyżka dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi odpowiadała 12,2% tych ostatnich, to w 2022 r. relacja ta spadła do 8,5%.
Przy niższych dochodach majątkowych i niższej łącznej nadwyżce operacyjnej znacząco wyższe, niż rok wcześniej, wydatki majątkowe były możliwe przede wszystkim dzięki środkom pozostałym z ubiegłych lat. Cechą charakterystyczną sytuacji finansowej samorządów w ostatnich latach stał się szybki przyrost środków niewykorzystywanych w roku budżetowym, w którym JST je otrzymały. Jedną z przyczyn jest praktyka przekazywania samorządom nadzwyczajnych środków, w tym także przeznaczonych na inwestycje, pod koniec roku. W 2021 r. samorządy łącznie wskazały na posiadanie 33 mld zł środków z ubiegłych lat, w 2022 r. – już na 52 mld zł).
Łączny deficyt budżetów JST w 2022 r. (różnica pomiędzy sumą ich dochodów i sumą ich wydatków) wyniósł 8,2 mld zł, zaś suma deficytów budżetowych – 13,5 mld zł (bez bilansowania deficytów budżetowych osiągniętych przez jedne JST z nadwyżkami budżetowymi uzyskanymi przez inne).
Dwa główne źródła finansowania deficytu to środki z kredytów i emisji obligacji z ubiegłych lat (4,5 mld zł) oraz niewykorzystane w ubiegłych latach środki „szczególnego przeznaczenia” (4,1 mld zł).

ZŁA SYTUACJA SAMORZĄDÓW MIEJSKICH

Poza zdecydowanym wzrostem wydatków majątkowych, łączne wyniki 2022 r. są wyraźnie gorsze, niż łączne wyniki 2021 r. Łączna nadwyżka dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi, czyli nadwyżka operacyjna, na koniec 2022 r., nominalnie stanowiła 73% nadwyżki, osiągniętej w 2021 r. Jeżeli uwzględnimy wzrost cen, to w cenach z 2021 r. łączna nadwyżka operacyjna z 2022 r. stanowi jedynie 64% nadwyżki z 2021 r.

Bardziej szczegółowa analiza wskazuje na zdecydowane zróżnicowanie sytuacji finansowej samorządów różnych kategorii. Nominalna wartość łącznej nadwyżki gmin wiejskich była w 2022 r. nieco wyższa niż w 2021 r.; w województwach spadła ona nieznacznie. Spadki łącznych nadwyżek operacyjnych gmin miejsko-wiejskich i powiatów są już wyraźne.
Zupełnie odmiennie wygląda natomiast sytuacja samorządów miejskich. Łączne nadwyżki operacyjne gmin miejskich i miast na prawach powiatu spadły w stosunku do poprzedniego roku ponad dwukrotnie. Przyczyn głębszego pogorszenia się sytuacji finansowej samorządów miejskich należy szukać raczej po stronie dochodowej. Wzrost ich wydatków bieżących (nieco powyżej 5%) był znacznie niższy niż w samorządach pozostałych kategorii (powyżej 12%, a w województwach nawet powyżej 19%).
W miastach wzrostowi wydatków towarzyszyła natomiast stagnacja dochodów bieżących, a nawet ich nieznaczny nominalny spadek (poniżej 1%). Natomiast pozostałe JST uzyskały w 2022 r. dochody bieżące wyższe, niż rok wcześniej – od 7,7% w powiatach do 12,3% w województwach.
Można się domyślać, że niższy wzrost wydatków bieżących w samorządach miejskich, niż w pozostałych JST, był efektem oszczędności, wymuszonych gorszą sytuacją dochodową (w cenach stałych spadek dochodów bieżących o ponad 13%).

Obserwujemy pogorszenie finansowania podstawowej, bieżącej działalności samorządów, przede wszystkim samorządów miejskich. Za główną przyczynę należy uznać zbieg po stronie wydatkowej wzrostu kosztów (przede wszystkim w wyniku inflacji) z ograniczeniem dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT po stronie dochodowej. Skala realnych ubytków tych dochodów jest właściwie niemożliwa do oszacowania, bez dostępu do danych umożliwiających korektę pierwotnych szacunków rządowych (niezbędny byłby szacunek wysokości wpływów z PIT, których należałoby się spodziewać bez zmian wprowadzonych w konstrukcji podatku, w zmienionych warunkach w stosunku do tych, w jakich ministerstwo finansów dokonało pierwotnych oszacowań ubytku dochodów).

Równocześnie rząd kieruje do samorządów nadzwyczajne strumienie finansowe. Ich ukierunkowanie wydaje się chaotyczne. Kryteria podziału są zmienne, niekiedy trudne do zrozumienia, jak w przypadku 5,9 mld zł nadzwyczajnych transferów, nazwanych dodatkowymi dochodami z tytułu udziałów we wpływach z PIT. Tymczasem z dostępu do tych środków wyłączono miasta na prawach powiatu, czyli te samorządy, które najbardziej straciły na zmianach w PIT.
Trzeba zwrócić uwagę, że o przekazaniu i podziale takich nadzwyczajnych środków rząd decyduje w trakcie roku budżetowego, realnie JST otrzymują je pod koniec roku, co utrudnia ich racjonalne wykorzystanie. Historia powtarza się także w tym roku; rząd jest w trakcie podejmowania decyzji, jakie nadzwyczajne środki i według jakich kryteriów dzielone, przekaże samorządom.
To podstawowe źródło wzrostu środków niewykorzystanych przez samorządy w tym roku budżetowym, w którym je otrzymały. Ich wolumen sięga już równowartości 15% łącznych dochodów bieżących JST.
Warto zwrócić uwagę, że układ środków z ubiegłych lat jest odmienny w miastach na prawach powiatu niż w pozostałych JST. Środki w dyspozycji miast w większym stopniu pochodzą z kredytów (i emisji obligacji) z ubiegłych lat, a w mniejszym z niewykorzystanych środków przeznaczonych na konkretne cele (np. z dotacji inwestycyjnych z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19).

Aleksander Nelicki
ekspert ds. finansów publicznych

SPIS TREŚCI

Tematyka energetyczna i finansowa na 3. Forum Miasteczek Polskich

20-21 WRZEŚNIA 2023 R. – WARSZAWA

Szeroko pojęta tematyka energetyczna i sprawy finansowe, w tym zapowiadane przez rząd wsparcie wydatków bieżących jednostek samorządu terytorialnego, zdominują jesienią 3. Forum Miasteczek Polskich, które odbędzie się 20-21 września w hotelu Novotel w Warszawie. Nad agendą wydarzenia i tematyką paneli dyskutowała Rada Programowa.

W trwającej blisko godzinę dyskusji udział wzięli organizatorzy, zaproszeni do Rady Programowej przedstawiciele strony samorządowej, rządowej oraz eksperci. Posiedzenie zdominowała szeroko pojęta tematyka energetyczna i związane z nią aspekty transformacji i samowystarczalności. Sławomir Cieślik, prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich zwracał uwagę, by inwestycje w sektorze rozpocząć od sieci najniższego napięcia, a to sprawi, że rola gmin w systemie ulegnie diametralnej zmianie. – Tam będzie się rozwijał w przyszłości sektor prosumencki, który już rośnie dynamicznie. W tym kontekście diametralnie zmienia się rola gminy czy województwa – mówił ekspert.
Rafał Gawin, prezes Urzędu Regulacji Energetyki zapewniał, że kierowana przez niego instytucja stara się odwrócić sposób myślenia i nie myśleć najpierw o systemie, a dopiero potem szukać rozwiązań w sieciach. – Na tym oparta jest transformacja, która zmierza do tego, by lokalnie wytwarzać energię i ją konsumować – mówił. URE ma narzędzia regulacyjne w obszarze sieciowym, bo sieć jest dziś wąskim gardłem, ale z drugiej strony stanowi kręgosłup systemu energetycznego. W trakcie rozmowy nad tematyką paneli 3. Forum Miasteczek Polskich poruszony został także temat energii atomowej i reaktorów modułowych SMR, budowy farm, magazynów energii, elektromobilności i wodoru. Norbert Nowicki z Ministerstwa Aktywów Państwowych mówił o wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii przez samorządy. Zdaniem urzędnika jest to obszar o bardzo dużym potencjale oraz możliwościach i w tym kierunku należy zmierzać.
Drugim tematem dominującym podczas posiedzenia Rady Programowej były kwestie finansowe samorządów. Grzegorz Cichy, burmistrz małopolskich Proszowic i Prezes Unii Miasteczek Polskich zaproponował, by w trakcie wrześniowego wydarzenia samorządowcy mogli zapoznać się z głównymi założeniami budżetu państwa na 2024 rok wraz z prognozami kwot z podatków PIT i CIT. – Konieczne może być poruszenie kwestii systemowych, które wymagają zmian – mówił współorganizator wydarzenia. Jacek Kostka ocenił propozycję rządu dotyczącą wsparcia finansowego, która stanowić ma rekompensatę utraconych dochodów z PIT. Burmistrz Górowa Iławeckiego mówił, że małym samorządom, głownie ze ściany wschodniej, te propozycje niewiele pomogą. Kłopotem dla samorządowców nie jest utrata dochodów, a gigantyczny wzrost cen. Pojawia się zagrożenie funkcjonowania gmin i powiatów, bo nie brakuje pieniędzy na inwestycje, ale na codzienne funkcjonowanie. – Małe samorządy, które nie mają dużych biznesów, nie skorzystają z rekompensaty z PIT – mówił burmistrz. Uwagom przysłuchiwał się wiceminister finansów Sebastian Skuza. Urzędnik obiecał przedstawienie prognoz na 2024 rok w trakcie 3. Forum Miasteczek Polskich.

SPIS TREŚCI

Oszczędności: kompensacja mocy biernej znacząco obniży rachunki za energię elektryczną

Doświadczamy kryzysu energetycznego, a realia pokazują, że sytuacja za szybko nie zmieni się na naszą korzyść – wręcz przeciwnie, ceny energii, w tym ceny energii biernej rosną i będą rosły nadal. Pozostaje zatem zadać sobie pytanie, w jaki sposób gospodarnie zarządzać naszymi organizacjami, by straty były jak najmniej dotkliwe.

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport, w którym sugeruje, w jaki sposób jednostki sektora publicznego i nie tylko – bo sytuacja dotyczy również przedsiębiorstw – mogą optymalizować koszty energii elektrycznej. Jako jeden z kluczowych elementów wymienia się opłaty za ponadumowny pobór energii biernej. Świadomość na temat tych opłat i możliwości ich redukcji rośnie z roku na rok, w miarę poszukiwania źródeł oszczędności. A jest się nad czym pochylić, gdyż opłaty za energię bierną można zredukować o 97-100%.

Z CZEGO TO WYNIKA I W JAKI SPOSÓB MOŻNA UZYSKAĆ AŻ TAKIE OSZCZĘDNOŚCI?

Energia bierna, w przeciwieństwie do energii czynnej, to taka część energii, która nie jest zamieniana na pracę urządzenia, ale jest niezbędna, by urządzenia mogły prawidłowo działać.
Obecnie niemal wszystkie urządzenia pobierają energię bierną z sieci. Dotyczy to w przypadku energii biernej indukcyjnej urządzeń takich jak: transformatory i silniki, natomiast w przypadku energii biernej pojemnościowej: oświetlenia LED, kondensatorów i innych. Opłaty za energię bierną będą widoczne na rachunkach w przypadku takich obiektów, jak: szkoły, przedszkola, centra kulturowe, szpitale, urzędy, biurowce, ciągi z oświetleniem led i inne. Energia bierna, zarówno indukcyjna, jak i pojemnościowa, może zostać skompensowana, czyli wytworzona na miejscu, bez pobierania jej z sieci. Oznacza to, że posiadając odpowiednio dobrany układ do kompensacji mocy biernej, operator nie naliczy odbiorcy dodatkowych opłat za energię bierną. W rzeczywistości, po zamontowaniu kompensatora, już na kolejnej fakturze opłaty za energię bierną powinny być znikome, bo skuteczność urządzeń wynosi 97-100 %, co oznacza redukcję opłat za energię bierną o wspomniane niemal 100%.
Aby uniknąć dodatkowych opłat, rekomendowana jest weryfikacja rachunków za energię elektryczną – jeśli opłaty na fakturze za energię bierną wynoszą minimum 300 zł, to inwestycja w odpowiednio dobrany układ kompensacji mocy biernej jest opłacalna. Kompensator wyeliminuje opłaty, a czas zwrotu z inwestycji to ok. 6-18 miesięcy. Na rynku istnieją wyspecjalizowane firmy, które zajmują się kompleksową obsługą, począwszy do analizy, poprzez dobór, zaprojektowanie, wyprodukowanie oraz montaż odpowiedniego układu do kompensacji. Warto korzystać ze sprawdzonych polskich producentów, którzy na miejscu dysponują serwisem i możliwością konserwacji produktów, a dodatkowo ich urządzenia spełniają szereg parametrów, związanych z kompatybilnością elektromagnetyczną, określonych w normach oraz dyrektywach UE.

Analiza wydatków na energię elektryczną pod kątem doboru odpowiedniego układu do kompensacji mocy biernej dla JST
Kontakt: mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript. , tel.: 22 732 07 82, lopi.pl

Zamawiający ma obowiązek wydłużenia wymaganego okresu doświadczenia wykonawcy

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 3 / 2023

Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy (Dz.U. z 2020 r. poz. 2415) przewiduje w § 9 ust. 1 pkt. 1 badanie doświadczenia wykonawcy w okresie ostatnich trzech lat, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie. Wymienione rozporządzenie daje jednocześnie uprawnienie zamawiającemu badania doświadczenia w okresie dłuższym niż ostatnie trzy lata, o ile celem wydłużenia jest zapewnienie odpowiedniego poziomu konkurencji w postępowaniu. Dodatkowo Prawo zamówień publicznych w art. 112 ust. 1 (oraz art. 16 pkt 3) wyraża zasadę proporcjonalności, w myśl której zamawiający określa warunki udziału w postępowaniu w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia.

W tak przedstawionym stanie prawnym rodzi się wątpliwość, czy formułowany przez Krajową Izbę Odwoławczą nakaz wydłużenia referencyjnego okresu trzyletniego w świetle ww. przepisów posiada uzasadnienie prawne.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w myśl zasady legalizmu podmioty publiczne działają na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że podmiotom publicznym normy prawne określają kompetencje, zadania i tryb postępowania, wyznaczając tym samym granice ich aktywności. Z drugiej strony w świetle zasady proporcjonalności prawidłowym jest twierdzenie, iż warunki udziału w postępowaniu powinny być określone na poziomie, który nie ogranicza dostępu do zamówienia wykonawcom dającym rękojmię jego należytego wykonania, a tym samym nie mogą być określane ponad poziom niezbędny do osiągnięcia celu, jakim jest wyłonienie wykonawcy, który będzie zdolny prawidłowo zrealizować zamówienie.
W kwestii wydłużenia przewidzianych w przepisach Prawa zamówień publicznych okresów referencyjnych, w których badane jest doświadczenie wykonawcy, Krajowa Izba Odwoławcza wypracowała stanowisko, zgodnie z którym wydłużenie wskazanych okresów w pewnych okolicznościach jest obowiązkiem zamawiającego.

ORZECZNICTWO KIO

Przykładowo w wyroku z dnia 15 września 2022 r. sygn. akt KIO 2276/22 Krajowa Izba Odwoławcza, uwzględniając odwołanie, nakazała wydłużenie okresu wymaganego doświadczenia z 3 lat do 5 lat, wskazując, że: „Przepis § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy stanowi, iż w celu potwierdzenia spełniania przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu dotyczących zdolności technicznej lub zawodowej, zamawiający może, w zależności od charakteru, znaczenia, przeznaczenia lub zakresu robót budowlanych, dostaw lub usług, żądać następujących podmiotowych środków dowodowych: wykazu dostaw lub usług wykonanych, a w przypadku świadczeń powtarzających się lub ciągłych również wykonywanych, w okresie ostatnich trzech lat, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie, wraz z podaniem ich wartości, przedmiotu, dat wykonania i podmiotów, na rzecz których dostawy lub usługi zostały wykonane lub są wykonywane, oraz załączeniem dowodów określających, czy te dostawy lub usługi zostały wykonane lub są wykonywane należycie, przy czym dowodami, o których mowa, są referencje bądź inne dokumenty sporządzone przez podmiot, na rzecz którego dostawy lub usługi zostały wykonane, a w przypadku świadczeń powtarzających się lub ciągłych są wykonywane, a jeżeli wykonawca z przyczyn niezależnych od niego nie jest w stanie uzyskać tych dokumentów – oświadczenie wykonawcy, w przypadku świadczeń powtarzających się lub ciągłych nadal wykonywanych, referencje bądź inne dokumenty potwierdzające ich należyte wykonywanie powinny być wystawione w okresie ostatnich trzech miesięcy.
Jednocześnie w ust. 4 pkt 2 ww. rozporządzenia wskazano, że w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu konkurencji w postępowaniu, zabawiający może dopuścić, aby wykaz o którym mowa w ust. 1 pkt 2, dotyczył dostaw lub usług wykonanych, a w przypadku świadczeń powtarzających się lub ciągłych – równiej wykonywanych, w okresie dłuższym niż ostatnie trzy lata.
Biorąc pod uwagę powyższe, jak również, to iż okres doświadczenia pokrywał się z okresem pandemii (COVID-19) zamawiający winien mieć na uwadze okoliczność, iż w tym okresie większość zamówień zlecanych przez zamawiających dotyczyła rozbudowywania już posiadanych systemów o dodatkowe funkcjonalności umożliwiające wykonywanie pracy w systemie zdalnym. Jednakże wartość tych zamówień oraz zakres funkcjonalny był bardzo ograniczony, dlatego też zasadne jest, aby okres doświadczenia, w celu zachowania zasady konkurencyjności postępowania, został wydłużony a zakres prac mógł zostać sumowany, w taki sposób, aby potwierdzał potencjał wykonawcy w realizacji zamówienia.
Z kolei w wyroku z dnia 3 kwietnia 2017 r. (zachowuje ważność również w aktualnym stanie prawnym) sygn. akt KIO 486/17 Krajowa Izba Odwoławcza, uwzględniając odwołanie, także nakazała wydłużenie okresu wymaganego doświadczenia z trzech do pięciu lat, wskazując, że: „postawiony warunek udziału w postępowaniu jest zbyt wygórowany, nie zapewniający możliwości konkurencji szczególnie ze strony średniej wielkości firm zdolnych do wykonania tego zamówienia, Izba uznając postawiony warunek udziału za nadmierny nakazała zamawiającemu obniżenie wartości wymaganych usług z 10 milionów do kwoty 5 (pięciu) milionów złotych, oraz wydłużenie okresu z 3 do 5 lat w którym wykonawca może wykazać się wykonaniem czynności wymaganych dla wykazania spełnienia warunku udziału w postępowaniu. Powyższa zmiana, zdaniem Izby, w świetle przedstawionego materiału dowodowego i argumentacji stron, powoduje zachowanie zasady proporcjonalności postawionych warunków udziału do szacunkowej wartości zamówienia”.
Z powyższego przeglądu orzecznictwa wyłania się wniosek, iż jeśli ustanowienie trzyletniego okresu (w którym będzie badane doświadczenie wykonawcy) w danych warunkach prowadziłoby do zaburzenia zasady proporcjonalności i konkurencyjności, wydłużenie tego okresu staje się obowiązkiem zamawiającego.

Marek Okniński

SPIS TREŚCI

Zasada koncentracji odwołania w przypadku powtórzenia czynności oceny ofert

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE - SAS 3 / 2023

Zgodnie z art. 515 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy Prawo zamówień publicznych „Odwołanie wnosi się: 1) W przypadku zamówień, których wartość jest równa albo przekracza progi unijne, w terminie: a) 10 dni od dnia przekazania informacji o czynności zamawiającego stanowiącej podstawę jego wniesienia, jeżeli informacja została przekazana przy użyciu środków komunikacji elektronicznej”. Termin na wniesienie odwołania ma charakter prekluzyjny i nie podlega przywróceniu. Uchybienie temu terminowi powoduje wygaśnięcie prawa do wniesienia odwołania.

W świetle przywołanego wyżej przepisu termin na wniesienie odwołania powinno liczyć się od dnia przekazania informacji o czynności zamawiającego, stanowiącej podstawę jego wniesienia. Dotyczy to również sytuacji, w których zamawiający na podstawie wyroku Krajowej Izby Odwoławczej zobowiązany jest do powtórzenia oceny złożonych ofert.

KONCENTRACJA WNOSZENIA ODWOŁAŃ WPŁYWA NA SPOSÓB ROZSTRZYGNIĘCIA ODWOŁANIA

Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego stanowi sformalizowaną procedurę zakupową i w związku z tym powinno być przeprowadzone szybko i sprawnie, bez zbędnej zwłoki. Z tego powodu zarzuty na czynności zamawiającego lub zaniechanie przez zamawiającego dokonania czynności w postępowaniu, powinny być podnoszone w pierwszym możliwym terminie.
Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że od daty otrzymania wyniku oceny ofert po pierwszym wyborze oferty najkorzystniejszej biegnie termin na wniesienie odwołania, w którym odwołujący może skutecznie ponosić zarzuty, co do których miał wiedzę w tym momencie. Kolejna ocena ofert, nakazana wyrokiem Krajowej Izby Odwoławczej oraz wykonana zgodnie z tym wyrokiem, nie przywraca odwołującemu terminu na zaskarżenie czynności czy zaniechań zamawiającego, o których mógł powziąć wiadomość po dokonaniu pierwszej oceny.
Zasada koncentracji wnoszenia i rozpatrywania środków ochrony prawnej wymaga, aby wszystkie możliwe zarzuty były podnoszone po pierwszej ocenie ofert i wyborze oferty najkorzystniejszej.
Unieważnienie czynności odrzucenia oferty wykonawcy na danej podstawie prawnej, nie skutkuje przywróceniem terminu innemu wykonawcy do wniesienia odwołania wobec zaniechania odrzucenia oferty na innej podstawie prawnej (jak i wykonania określonych czynności w tym zakresie), gdyż odmienne podejście skutkowałoby rozciągnięciem w czasie postępowań odwoławczych i niepotrzebnym przedłużeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Wszystkie czynności bądź zaniechania podjęcia określonych czynności względem konkretnej oferty winny zostać poddane ocenie KIO w tym samym terminie.

ORZECZNICTWO KIO

Powyższa kwestia niejednokrotnie stanowiła przedmiot rozstrzygania przez Krajową Izbę Odwoławczą. Odnosząc się do starszych rozstrzygnięć, na uwagę zasługuje m.in. postanowienie Krajowej Izby Odwoławczej, gdzie Izba wprost wskazała, iż termin na wniesienie odwołania biegnie od dnia opublikowania przez zamawiającego informacji o wyniku pierwszej oceny ofert: „Od daty otrzymania wyniku oceny ofert po pierwszym wyborze oferty najkorzystniejszej biegnie termin na wniesienie odwołania, w którym odwołujący może skutecznie ponosić zarzuty, co do których miał wiedzę w tym momencie. Kolejna ocena ofert, w tym przypadku nakazana wyrokiem Izby (…) oraz wykonana zgodnie z tym wyrokiem (…) nie przywróciła odwołującemu terminu na zaskarżenie czynności czy zaniechań zamawiającego, o których mógł powziąć wiadomość po dokonaniu pierwszej oceny (…) Zdaniem Izby, zasada koncentracji wnoszenia i rozpatrywania środków ochrony prawnej, wymaga aby wszystkie możliwe zarzuty były podnoszone po pierwszej ocenie ofert i wyborze oferty najkorzystniejszej. Ustawodawca nakazał jednoczesne wykonywanie wszystkich tych czynności, których dokonanie jest możliwe na danym etapie postępowania, w tym jednoczesne korzystanie ze środków ochrony prawnej. Powiadomieni równocześnie wykonawcy mają dostępny ten sam termin na zapoznanie się z wynikami przetargu, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, na jego zakwestionowanie przewidzianymi ustawą p.z.p. środkami ochrony prawnej. Powyższa zasada znajduje odzwierciedlenie między innymi w przepisach art. 92, art. 182, art. 185, art. 186 ust. 4, art. 189 ust. 1 i 2 Prawa zamówień publicznych”.
Zbieżne stanowisko było również wyrażane przez Izbę przykładowo w orzeczeniu z dnia 16 marca 2021 r., gdzie: „Izba stwierdziła, że w ustalonym stanie rzeczy właściwy termin na wniesienie zarzutów w zakresie zaniechania odrzucenia oferty wykonawcy Ulman z powodu zaoferowania rażąco niskiej ceny w stosunku do przedmiotu zamówienia (naruszenia przez zamawiającego art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 2 i 3 ustawy p.z.p., czyli zarzuty nr 5 i nr 6 z petitum odwołania sygn. akt: KIO 293/21), a także naruszenia zasad naczelnych p.z.p., poprzez pominięcie braku wiarygodnych wyjaśnień i braku dowodów w ramach procedury wyjaśniającej cenę wykonawcy (…) (naruszenia przez zamawiającego art. 7 ust. 1 i 3 p.z.p. w toku badania i oceny oferty tego wykonawcy, czyli częściowo zarzut nr 1 z petitum odwołania sygn. akt: KIO 293/21), oparte na okolicznościach faktycznych wskazanych w wyjaśnieniach wykonawcy (…) z dnia 20 lipca 2020 r. – które zamawiający ocenił jako wystarczające i potwierdzające realny charakter ceny już podczas pierwszego rozstrzygnięcia przetargu – należało wnieść po pierwszym wyborze oferty najkorzystniejszej. Zawity termin na wniesienie przedmiotowych zarzutów skutecznie upłynął dnia 15 września 2020 r., czyli po pięciu dniach od momentu przekazania wykonawcom w dniu 10 września 2020 r. informacji o wyborze oferty najkorzystniejszej (art. 515 ust. 1 pkt 2 n.p.z.p.). W szczególności, że od pierwszego wyboru zamawiający nie zmienił swojej decyzji w sprawie oceny wyjaśnień wykonawcy (…) jako właściwych, nie dokonywano ponownej weryfikacji ceny, nie wzywano wykonawcy do złożenia kolejnych wyjaśnień, nie doszło więc do zaistnienia w postępowaniu żadnych nowych okoliczności, które pozwoliłyby uznać, że bieg terminu na wniesienie odwołania w tym zakresie należy rozpocząć na nowo. Zarzuty w stosunku do tej oferty oparto wyłącznie na okolicznościach dotyczących wyjaśnień wykonawcy z dnia 20 lipca 2020 r. i nie podnoszono żadnych innych faktów, które miały miejsce po pierwszym rozstrzygnięciu przetargu. Innymi słowy, skoro zamawiający po otrzymaniu wyjaśnień sposobu kalkulacji ceny nie odrzucił oferty wykonawcy (…) i uznał ją za właściwą umieszczając w rankingu ważnych i prawidłowych ofert już podczas pierwszego wyboru, a następnie nic z tą ofertą się nie działo w postępowaniu, to kolejny wybór nie cofa sytuacji w postępowaniu do możliwości ponownego skarżenia wszystkich czynności zamawiającego” (wyrok KIO z dnia 16 marca 2021 r., sygn. akt: KIO 293/21).
Podobne stanowisko zostało również wyrażone przez Izbę w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2021 r., gdzie Izba również podtrzymała obowiązującą dotychczas linię orzeczniczą, hołdującą zasadzie koncentracji wnoszenia i rozpatrywania wniosków dowodowych: Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego stanowi sformalizowaną procedurę zakupową i w związku z tym powinno być przeprowadzone szybko i sprawnie, bez zbędnej zwłoki. Z tego powodu zarzuty na czynności zamawiającego lub zaniechanie przez zamawiającego dokonania czynności w postępowaniu powinny być podnoszone w pierwszym możliwym terminie. Unieważnienie czynności odrzucenia oferty wykonawcy na danej podstawie prawnej nie skutkuje przywróceniem terminu innemu wykonawcy do wniesienia odwołania, wobec zaniechania odrzucenia oferty na innej podstawie prawnej (jak i wykonania określonych czynności w tym zakresie), gdyż odmienne podejście skutkowałoby rozciągnięciem w czasie postępowań odwoławczych i niepotrzebnym przedłużeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Wszystkie czynności bądź zaniechania podjęcia określonych czynności względem konkretnej oferty winny zostać poddane ocenie Izby w tym samym terminie. W odniesieniu do ww. zarzutu, termin na wniesienie odwołania winien być liczony od dnia 15 października 2021 r. Natomiast w odwołaniu wniesionym w dniu 25 października 2021 r. odwołujący nie podniósł żadnych zarzutów względem oferty wykonawcy (…) (w odwołaniu zostały przedstawione jedynie zarzuty dotyczące oferty wykonawcy (…). Już tylko z tego powodu unieważnienie przez zamawiającego czynności wyboru oferty najkorzystniejszej nie mogło mieć żadnego znaczenia, skoro i tak w terminie na wniesienie odwołania, liczonym od dnia 15 października 2021 r. żadne zarzuty dotyczące czynności bądź zaniechań zamawiającego względem oferty wykonawcy (…) nie zostały przez odwołującego podniesione (postanowienie z dnia 10 października 2021 r., sygn. akt: KIO 3739/21).
W kontekście zasady koncentracji wniosków dowodowych przy wnoszeniu odwołań do Krajowej Izby Odwoławczej warto wskazać na postanowienie Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 8 grudnia 2022 r., KIO 3121/22, w którym czytamy: „Wykonawca w związku z danym zachowaniem zamawiającego (czynnością bądź zaniechaniem) jest zobowiązany podnieść wszystkie zarzuty, wobec których może powziąć na danym etapie informacje. Powiadomieni równocześnie wykonawcy mają dostępny ten sam termin na zapoznanie się z wynikami przetargu, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, na jego zakwestionowanie przewidzianymi ustawą środkami ochrony prawnej. Nie do zaakceptowania jest pogląd, że wykonawca jest uprawniony wnosić kolejne odwołania powołując się na okoliczności, które były mu wiadome już przy np. poprzednim wyborze oferty najkorzystniejszej, doprowadzając do kolejnych unieważnień wyborów oferty najkorzystniejszej”.

Marek Okniński
praktyk, zajmujący się od 1995 r. udzielaniem zamówień publicznych
w jednostkach samorządu terytorialnego oraz spółkach Skarbu Państwa.
Prowadzi szkolenia, które po zdaniu egzaminu państwowego dają
tytuł zawodowy „specjalista zamówień publicznych”

SPIS TREŚCI

Praktyczne problemy pracodawców związane z ochroną pracowników

PRAWO PRACY - SAS 3 / 2023

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz Dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, oznacza dla pracodawców wiele nowych obowiązków. Obok zmian w zakresie urlopów i zwolnień istotną nowelizację kodeksu pracy stanowią także nowe regulacje w obszarze ochrony pracowników – rodziców.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami Kodeksu pracy (art. 177) w okresie ciąży oraz w okresie:

• urlopu macierzyńskiego,
• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• urlopu rodzicielskiego,

albo części wskazanych urlopów pracodawca nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, ani też wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem. Ochrona następuje także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu do dnia zakończenia. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Oznacza to, że w przypadku pracowników – rodziców wprowadzona zostaje szczególna ochrona stosunku pracy, którą pracodawca musi respektować.

Z kolei w przypadku pracowników, którzy przed wejściem w życie przepisów wystąpili do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie:

• części urlopu macierzyńskiego,
• części urlopu na warunkach macierzyńskiego,
• urlopu ojcowskiego / jego części,
• urlopu rodzicielskiego / jego części,

a także w przypadku pracownic w ciąży, czy pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego w okresie próbnym nieprzekraczającym 1 miesiąca, zastosowanie znajduje ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, a także ochrona przed przygotowaniem do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę. Oznacza to, że ustawodawca zdecydował się wprowadzić bardzo silną ochronę stosunku pracy w przypadku rodziców, co może być wyzwaniem dla pracodawców. Podkreślenia wymaga także, że w przypadku sporu ciężar dowodu w zakresie istnienia przyczyny zwolnienia przerzucony został na pracodawcę, a zatem pracodawca powinien szczególnie się przygotować do restrukturyzacji zatrudnienia, uwzględniającej sytuację pracowników – rodziców.
Ponadto, na podstawie art. 29. ust 1 kodeku pracy pracownicy wykonujący pracę na podstawie umowy na czas określony, ale też na umowie na czas nieokreślony, chcący uzyskać bardziej bezpieczne warunki pracy poprzez zmianę rodzaju pracy z dotychczasowego stanowiska na stanowisko bardziej bezpieczne, mają prawo raz w roku wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o lepsze warunki pracy. Wniosek może zostać złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, a pracodawca powinien w miarę możliwości uwzględnić wniosek, albo w ciągu 1 miesiąca odmówić, przedstawiając uzasadnienie.
Wskazane nowe rozwiązania w obszarze prawa pracy mogą w istotny sposób wpłynąć na stosunki pracy w organizacjach. Dzięki większej ochronie rodziców pracownicy powinni czuć się bardziej bezpiecznie w relacjach z pracodawcami. Jednak dla pracodawców nowe regulacje sprawiają, że zatrudnianie rodziców będzie bardziej ryzykowne, a organizacje mniej elastyczne.

Dr Antoni Kolek
Wojewódka i Wspólnicy
Instytut Emerytalny

SPIS TREŚCI

Praktyczne problemy pracodawców związane z ochroną pracowników (2)

PRAWO PRACY - SAS 3 / 2023

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz Dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, oznacza dla pracodawców wiele nowych obowiązków. Obok zmian w zakresie urlopów i zwolnień istotną nowelizację kodeksu pracy stanowią także nowe regulacje w obszarze ochrony pracowników – rodziców.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami Kodeksu pracy (art. 177) w okresie ciąży oraz w okresie:

• urlopu macierzyńskiego,
• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• urlopu rodzicielskiego,

albo części wskazanych urlopów pracodawca nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, ani też wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem. Ochrona następuje także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu do dnia zakończenia. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Oznacza to, że w przypadku pracowników – rodziców wprowadzona zostaje szczególna ochrona stosunku pracy, którą pracodawca musi respektować.

Z kolei w przypadku pracowników, którzy przed wejściem w życie przepisów wystąpili do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie:

• części urlopu macierzyńskiego,
• części urlopu na warunkach macierzyńskiego,
• urlopu ojcowskiego / jego części,
• urlopu rodzicielskiego / jego części,

a także w przypadku pracownic w ciąży, czy pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego w okresie próbnym nieprzekraczającym 1 miesiąca, zastosowanie znajduje ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, a także ochrona przed przygotowaniem do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę. Oznacza to, że ustawodawca zdecydował się wprowadzić bardzo silną ochronę stosunku pracy w przypadku rodziców, co może być wyzwaniem dla pracodawców. Podkreślenia wymaga także, że w przypadku sporu ciężar dowodu w zakresie istnienia przyczyny zwolnienia przerzucony został na pracodawcę, a zatem pracodawca powinien szczególnie się przygotować do restrukturyzacji zatrudnienia, uwzględniającej sytuację pracowników – rodziców.
Ponadto, na podstawie art. 29. ust 1 kodeku pracy pracownicy wykonujący pracę na podstawie umowy na czas określony, ale też na umowie na czas nieokreślony, chcący uzyskać bardziej bezpieczne warunki pracy poprzez zmianę rodzaju pracy z dotychczasowego stanowiska na stanowisko bardziej bezpieczne, mają prawo raz w roku wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o lepsze warunki pracy. Wniosek może zostać złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, a pracodawca powinien w miarę możliwości uwzględnić wniosek, albo w ciągu 1 miesiąca odmówić, przedstawiając uzasadnienie.
Wskazane nowe rozwiązania w obszarze prawa pracy mogą w istotny sposób wpłynąć na stosunki pracy w organizacjach. Dzięki większej ochronie rodziców pracownicy powinni czuć się bardziej bezpiecznie w relacjach z pracodawcami. Jednak dla pracodawców nowe regulacje sprawiają, że zatrudnianie rodziców będzie bardziej ryzykowne, a organizacje mniej elastyczne.

Dr Antoni Kolek
Wojewódka i Wspólnicy
Instytut Emerytalny

SPIS TREŚCI